ကညီမၤထူရၤမုၢ်နံၤ(လါအီကူာ် ၁၂သီ)
August 11th, 2014
•
Category
News
• Author:
JORSHEE
ဖဲ ၁၉၅၀ လါအီကူာ္ (၁၂) သီအနံၯန႔ဢ္ ကီဿ္ခိဢ္ စီၯဘးအူကႜံ‚ သုးခိဢ္က်ဿဿ္စဲခ့ဢ္ဒီးသိဢ္ဒူအဂၯတဖဢ္ ဘဢ္တဿ္ က၀ီၯန႔ဿ္အီၯလဿ ဒုဢ္ဒါအသုးခိဢ္ စ့ဢ္လြ႔ဢ္အသုးက်ိၯ‚ ဖဲ ထိဢ္ကီးကိသ၀ီ‚ တန႔ခႜါကီဿ္ဆဢ္ စံာ္ပ်ီတဘ့ဢ္အဃဿၯဒီး ခီဖ်ိလဿ ထံဆြါသ၀ီဖိတဂၯလဿ အယီးကဒါဘီဒ္အမ့ဿ္ စီၯမီဢ္အဲ အတဿ္သးတီဒီးအပွၯကလုာ္တအိဢ္ဘဢ္တဂၯ လဲၯနဲဢ္က်ဲအဃိန႔ဢ္လီၯ.
တဿ္စုက၀ဲၯဒီးသုးဂံဿ္ဘါစွၯ၀ဲသနာ္က့ ဒ္အ၀ဲပာ္လီၯတ့ဿ္အတဿ္ဂ့ဿ္ခိဢ္သ့ဢ္ လြံဿ္မံၯလဿ ကညီဖိအဂီဿ္အသိး တတူဿ္ဃဢ္ဒီး တပာ္လီၯစုက၀ဲၯလဿ ဒုဢ္ဒါအအိဢ္ဘဢ္အမဲာ္ညါ ထီဒါက့ၯဒုဢ္ဒါလဿ တဿ္သူဢ္ ဒူသးဒူအပူၯပွဲၯဒီးတဿ္လၯကပီၯလ့ၯတုၯလ့ၯတီၯတုၯအစူာ္ကြံာ္အသးသမူတစုန႔ဢ္လီၯ.
ဒ္ကီဿ္ခိဢ္စီၯဘးအူကႜံအသိး ခိဢ္နဿ္သိဢ္ဒူလဿ ဟ့ဢ္လီၯအသးသမူလဿ တဿ္ပဿဿ္ဆဿအပူၯတဖဢ္ ဘဢ္တဿ္မၯလၯ ကပီၯအီၯဖဲ စီၯဘးအူကႜံ လုဿ္ထီဢ္ကြံာ္အသးသမူအမုဿ္နံၯ‚ လါအီကူာ္ (၁၂)သီအနံၯ ဘဢ္တဿ္မၯလၯကပီၯဒီး ပာ္ပနီဢ္အီၯဒ္အမ့ဿ္ ကညီမၯထူရၯအမုဿ္နံၯန႔ဢ္လီၯ.
ကီဿ္ခိဢ္စီၯဘးအူကႜံအံၯ ဖဲတဿ္မၯကညီဒီကလုာ္ခီကရဲးဖဲ ၁၉၅၀ လါယူၯလံ (၁၇-၁၉) အ၀ဲကြဲးပာ္လီၯ၀ဲဒဢ္ တဿ္ဂ့ဿ္ခိဢ္သ့ဢ္ (မ့ဿ္) တဿ္ကတိၯလြံဿ္ထံဢ္ဒီး တဿ္ပာ္ပနီဢ္စ့ဿ္ကီးအတဿ္ကတိၯလြံဿ္ထံဢ္အံၯ လဿခီကရဲးအပူၯန႔ဢ္ လီၯ. ဒီးဖဲန႔ဢ္အဆဿကတီဿ္ ကီဿ္သူလ့ၯကြဲၯလ့လိၯ၀ဲၯက်ိၯခိဢ္လဿ အိဢ္သူဢ္လီၯအသးလဿ မိၯခံန႔ဢ္ ရၯလီၯ၀ဲဒဢ္ တဿ္ကလုဿ္စ့ဿ္ကီးန႔ဢ္လီၯ. ဖဲတဿ္ရၯလီၯတဿ္ကစီဢ္လဿအမ့ဿ္တဿ္ကတိၯလြံဿ္ထံဢ္အံၯ၀ံၯဒီး ခီဖ်ိဂ့ဿ္ဂဿ္အူ တဿ္ဂ့ဿ္ အိဢ္ထီဢ္အဃိ အ၀ဲဘဢ္လဲၯ၀ဲဒဢ္ဆူ ကီးကရံးန႔ဢ္လီၯ.
ဖဲတဿ္ဆဿကတီဿ္၀ဲန႔ဢ္ တန႔ခႜါကီဿ္ဆဢ္အပူၯ ထိဢ္ကီးကိသ၀ီအကပိာ္ကပၯန႔ဢ္ ပွၯလဿ အဘဢ္မူဘဢ္ဒါ ကညီသုး‚ သုးဒ့ခိဢ္အိဢ္၀ဲတဂၯလဿ အတမၯတဿ္ပဿဿ္ဆဿဘဢ္အမဲာ္ညါ ထီဒါ၀ဲဒဢ္တဿ္ပဿဿ္ဆဿဒီး ကမ်ဿဿ္သ့ဢ္တဖဢ္န႔ဢ္ လီၯ. သ၀ီလဿ အအိဢ္ဘူးအိဢ္တံဿ္ဖဲန႔ဢ္သ့ဢ္တဖဢ္ ဘဢ္တူဿ္တဿ္လဿ ပွၯတဂၯအံၯ အတဿ္မၯကစုဒုဒံးန႔ဢ္လီၯ.
ထံဆြါသ၀ီဖိလဿအမ့ဿ္ စီၯမီဢ္အဲ တဂၯ ဖဲ ကီဿ္ခိဢ္စီၯဘးအူကႜံလဲၯတုၯလဿ ထိဢ္ကီးကိန႔ဢ္ အ၀ဲပာ္မး၀ဲအသးဒ္ သိးအတူဿ္လိာ္ခီဢ္ဆဿ စီၯဘးအူကႜံ ဒီးဟံးန႔ဿ္၀ဲ တဿ္ကစီဢ္လီၯတံဿ္လီၯဆဲး၀ံၯလဲၯဆွဿ၀ဲတဿ္ကစီဢ္ဆူ ဒုဢ္ဒါလဿ အိဢ္သူဢ္လီၯအသးလဿ နဘူ၀့ဿ္ (တန႔ခႜါ) န႔ဢ္လီၯ. တုၯမ့ဿ္ဒုဢ္ဒါမၯန႔ဿ္တဿ္ကစီဢ္ဒီး ဟဲထီဢ္လူၯ၀ဲဒဢ္ ကီဿ္ခိဢ္ စီၯဘးအူကႜံ တဘ်ီဃီလဿ မုဿ္နၯအဆဿကတီဿ္လဿထံဒိဢ္ခိဢ္ယြၯအက်ါဒီး က၀ီၯန႔ဿ္ဃာ္ စီၯဘးအူကႜံဒီး အပွၯ သ့ဢ္တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ.
ဖဲမုဿ္၀ါထီဢ္ ဂီၯဂီၯသီသီအဆဿကတီဿ္န႔ဢ္ အ၀ဲသ့ဢ္ခံဒူဢ္ဘဢ္သဂဿဿ္လိာ္အသးဒီး ခးလိာ္အသးန႔ဢ္လီၯ. ကီဿ္ခိဢ္ စီၯဘးအူကႜံ တခီအပွၯကညီနီဢ္ဂံဿ္မ့ဿ္စွၯ၀ဲဒီးတဿ္စုက၀ဲၯဂံဿ္ဘါမ့ဿ္စွၯသနာ္က့ တတူဿ္ဃာ္အသးဘဢ္အမဲာ္ညါ က့ၯခီဢ္ဆဿ၀ဲဒဢ္ဒါလဿ တဿ္သူဢ္ဒူသးဒူ တုၯလဿအသးသမူဘဢ္ယူၯထီဢ္လဿ တဿ္လၯကပီၯအခိဢ္သလုး အသိး န႔ဢ္လီၯ.
ပွၯယိးကဒါဘီလဿအမ့ဿ္ စီၯမီဢ္အဲ အံၯ ပာ္သူဢ္ပာ္သးဒီး ဆိကမိဢ္၀ဲဒဢ္လဿ ကီဿ္ခိဢ္စီၯဘးအူကႜံ မ့ဿ္သံန႔ဢ္ ကညီတဿ္ပဿဿ္ဆဿအံၯကလီၯမဿ္ကြံာ္၀ဲဒဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဘဢ္တမ့ဿ္ဒ္ မီဢ္အဲ ဆိကမိဢ္အသိးဘဢ္လီၯ. ဒ္တဿ္စံး၀ဲ တဘီလဿ အမ့ဿ္ ပွၯတစိၯလဲၯဒီးပွၯတစိၯဟဲအသိး ကညီတဿ္ပဿဿ္ဆဿလဿအမ့ဿ္ အတီအံၯ အိဢ္ဒံး၀ဲတုၯ မုဿ္မဆါတနံၯအံၯ လဲၯဒံး၀ဲဒဢ္ရုဿ္ရုဿ္ ဆူမဲာ္ညါ ပွဲၯဒီးတဿ္ဂံဿ္တဿ္ဘါန႔ဢ္လီၯ. ပွၯလဿအယိးကဒါဘီဒီး ပွၯလဿ အမၯအီဢ္အဆဢ္လဿ တဿ္ပဿဿ္ဆဿအပူၯသ့ဢ္တဖဢ္စ့ဿ္ကီး လီၯမဿ္၀ဲကယီကယီဒီး ကဟါမဿ္ကြံာ္၀ဲဒဢ္န႔ဢ္လီၯ.
စီၯဘးအူကႜံ အိဢ္ဖ်ဲဢ္ထီဢ္ဖဲ ၁၉၀၅ နံဢ္ဒီး အဒီပုဿ္၀ဲဿ္အိဢ္၀ဲ လြံဿ္ဂၯဒီး အ၀ဲမ့ဿ္ ပွၯ ခံဂၯတဂၯလီၯ.
အ၀ဲအိဢ္ဖ်ဲဢ္ထီဢ္လဿ ပသံဢ္တဿ္ပဿ‚ ဘဲကရဲဢ္သ၀ီဒီး အပဿ္အမံၯမ့ဿ္၀ဲ စီၯသဢ္မႜဢ္န႔ဢ္လီၯ. စီၯသဢ္မႜဢ္န႔ဢ္ အဒီတခြါဒီး ဘ်ီဢ္ဒိဢ္ခဿဢ္စး စီၯဖ့ဢ္သဢ္ လဿအဘဢ္တဿ္မၯသံအီၯလဿ ကညီ ပယီၯတဿ္သဘံဢ္သဘုဢ္ကဲထီဢ္ အဆဿကတီဿ္န႔ဢ္လီၯ.
အ၀ဲဖ်ိထီဢ္၀ဲ နံဢ္ကီ (ကိဢ္သဢ္ဖႜဴဢ္) တီၯထီကႜိလဿ ၀့ဿ္ပသံဢ္န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲမၯလိတဿ္ဖဲ သရဢ္၀ဲဒဲဢ္မိဢ္ တဿ္သိဢ္လိ ကီၯလၯ၀ါတီၯလီၯဆီကႜိဖဲ မီဢ္လမႜဲဢ္ န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲလဲၯမၯတဿ္လဿ ၀့ဿ္လိဒိဢ္ဒီး ဒိးန႔ဿ္ဘဢ္၀ဲ (တဿ္စံဢ္ညီဢ္ပီတ့၊ ပီဿ္ရီ) အတဿ္လၯကပီၯန႔ဢ္လီၯ.
အ၀ဲထီဢ္ပွဿ္ဒီး ကီၯလၯ၀ါမုဢ္တဂၯ၀ံၯ မၯန႔ဿ္၀ဲအဖိမုဢ္ဒီးအဖိခြါတဂၯလီၯ. ဖဲလဿ ဒီးကထဿဢ္ ဘဢ္မီဢ္အစိၯ‚ ၁၉၄၃ နံဢ္ ကညီပယီၯတဿ္နဿ္ပဿဿ္အိဢ္လိာ္အသးအဂီဿ္ ဖဲပွၯဃုထဿထီဢ္ကညီခိဢ္နဿ္ ၁၅ ဂၯအက်ါန႔ဢ္ အ၀ဲပဢ္ဃုာ္စ့ဿ္ကီးလီၯ. ဖဲ ၁၉၄၃ နံဢ္‚ လါယူၯလံ ၂၈ သီ‚ ကႜံဢ္မႜ႔ဢ္တဲဢ္က်ဲဆဿလာ္ နီဢ္ဂံဿ္ (၅၂၈) န႔ဢ္ တဿ္ဒုးကဲ ထီဢ္လဿ (Karen Central Advisory Boad) KCAB န႔ဢ္လီၯ. ဒီလဿတဿ္ကဘွါလီၯက့ၯ ကညီပယီၯ တဿ္သဘံဢ္ သဘုဢ္အဂီဿ္ ဖဲ ၁၉၄၃ နံဢ္ လါယူၯ ၃၀ သီအနံၯတုၯလဿ လါယူၯလံ ၅ သီန႔ဢ္ KCO တဿ္အိဢ္ဖွိ္ဢ္အခါ အ၀ဲႏုာ္လီၯဟူးဂဲၯလဿ တဿ္အိဢ္ဖွိဢ္အပူၯဒ္ ပွၯပဿဆဿတဿ္အက်ါ တဂၯအသိးန႔ဢ္လီၯ.
********** စီၯဘးအူကႜံ တဿ္က်ဲးစဿးလဿ ကညီကီဿ္အဂီဿ္ **********
ဒ္ ၁၉၄၅ နံဢ္ လါယူၯ တဿ္အိဢ္ဖွိဢ္တဿ္ဆဿတဲာ္အသိး ၁၉၄၆ နံဢ္ လါအ့ျဖ့ဢ္ အပူၯ တီအူ၀့ဿ္အပူၯ တဿ္စးထီဢ္ ပာ္ဖ်ါတဿ္ပာ္သး တဿ္ကိးသၾတီထီဢ္လဿ တဿ္ကသူဢ္ထီဢ္ ကညီကီဿ္ ဒ္ (ဘုရင္ခံ) တဿ္ပဿအသိး ၀ံၯဖဲ ၁၉၄၆ နံဢ္ လါယူၯလံ အပူၯန႔ဢ္အ၀ဲပဢ္ဃုာ္စ့ဿ္ကီး၀ဲလဿ ကညီဖိခဿဢ္စးလဿ တဿ္လဲၯဆူ ၀့ဿ္လိဒိဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲန႔ဢ္ အဆဿကတီဿ္ ကညီကမ်ဿဿ္တဖဢ္ ဘဢ္အိဢ္ဒံးဒဢ္လဿ (ဘုရင္ခံ) အတဿ္ပဿဖီလာ္ဒီးလဿခံကတဿဿ္န႔ဢ္ ကညီကီဿ္စဲဢ္ လဿဘဢ္တဿ္ပာ္ဖွိဢ္ဃုာ္ဒီးကီဿ္ပယီၯအံၯ တဿ္ပာ္ဖ်ါထီဢ္ဒီး တီဢ္ဖ်ါထီဢ္၀ဲလဿ တဿ္အဲဢ္ဒိးသူဢ္ထီဢ္ အီၯလီၯလီၯဆီဆီန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲထုးထီဢ္ရၯလီၯလံာ္ The Cause of the Karen န႔ဢ္လီၯ.
ကရဿကရိထီဢ္န႔ဿ္ခဿဢ္စးဟဲထီဢ္ ၂၀၀၀ ဘ်ဲဢ္ဒီး ဖဲ ၁၉၄၇ နံဢ္လါဖ့ၯၾဘဴအါရံၯ ၅-၇ သီ တဿ္အိဢ္ဖွိဢ္အပူၯဒီး လဿတဿ္ဒုးဖးဒိဢ္ ခံဘ်ီတဘ်ီ၀ံၯအခါ ခဿဢ္စးဟဲထီဢ္အါကတဿဿ္န႔ဢ္လီၯ. ခ့ဢ္အဲဢ္္ယူဢ္ လဿအဟဲကဲထီဢ္အသး ခီဖ်ိလဿ KNA,KCO,BKNA,KYO အတဿ္ပာ္ဖွိဢ္ထီဢ္အသးအံၯ ပာ္ဖ်ါထီဢ္အတဿ္သးအိဢ္လဿ (အီဢ္ဆါ အဲတလံဢ္) အလံာ္ဃံးဃာ္အပူၯ တဿ္တပာ္ဃုာ္ကညီဖိဂ့ဿ္၀ီဘဢ္အဃိ ပာ္ဖ်ါထီဢ္တဿ္ဂ့ဿ္သဿထံဢ္ဆူ အဲးကလံးဘ်ီဢ္ဒိဢ္ ခိဢ္နဿ္ (နန္းရင္း၀န္) အအိဢ္န႔ဢ္လီၯ.
ဖဲ ၁၉၄၇ နံဢ္ လါအ့ျဖ့ဢ္ ၂၃ -၂၄ သီတဿ္ကိးဂ့ဿ္ဂီဿ္အူ တဿ္အိဢ္ဖွိဢ္လဿ အဘဢ္ဃးဒီး တဿ္ကန႔ဿ္ကညီကီဿ္အဂီဿ္ လဿတဿ္ဃုထဿထီဢ္ဘ်ီဢ္ဒိဢ္ခဿဢ္စးအဂီဿ္ဒီး ထုးထီဢ္ပာ္လီၯ၀ဲတဿ္ဆဿတဲာ္ ၅ ထံဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဒီးဖဲ ၁၉၄၇ နံဢ္‚ လါအီးကထိဘဿဢ္ ၃-၄ သီ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ ကိးတဿ္အိ္ဢ္ဖွိဢ္တခါဖဲ မီဢ္လမႜဲဢ္ဒီးတလဿၯကလုာ္ဒူဢ္ ခိဢ္နဿ္တဖဢ္ ထီဢ္ တဿ္အိဢ္ဖွိဢ္ဘ်ီ၀ဲအံၯန႔ဢ္လီၯ.
လဿတဿ္အိဢ္ဖွိ္ဢ္န႔ဢ္တဿ္ထုးထီဢ္ရၯလီၯ တဿ္ဂ့ဿ္ ၇ ထံဢ္ဒီး တဿ္ကစးထီဢ္ကညီ ကလုာ္တဿ္ကိးသၾတီထီဢ္ ၄ ထံဢ္လဿ အပဢ္ဃုာ္ဒီး တဿ္ကန႔ဿ္ကညီကီဿ္အဂ့ဿ္ကညီကလုာ္အနီဢ္တယဿ္အဂ့ဿ္တ ဖဢ္န႔ဢ္လီၯ.
လဿတဿ္အိဢ္ဖွိ္ဢ္န႔ဢ္တဿ္ထုးထီဢ္ရၯလီၯ တဿ္ဂ့ဿ္ ၇ ထံဢ္ဒီး တဿ္ကစးထီဢ္ကညီ ကလုာ္တဿ္ကိးသၾတီထီဢ္ ၄ ထံဢ္လဿ အပဢ္ဃုာ္ဒီး တဿ္ကန႔ဿ္ကညီကီဿ္အဂ့ဿ္ကညီကလုာ္အနီဢ္တယဿ္အဂ့ဿ္တ ဖဢ္န႔ဢ္လီၯ.
ဖဲ ၁၉၄၈ လါယႏူၯအါရံၯ ၅ သီ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ ထုးထီဢ္ဘိးဘဢ္ရၯလီၯ၀ဲလံာ္ လဿအဘဢ္ဃးဒီး ကညီကလုာ္ဂ့ဿ္၀ီ န႔ဢ္ ကညီကလုာ္ဒူဢ္အံၯကမ့ဿ္ကလုာ္ဒူဢ္ဖိ (Tribe) ဘဢ္ဒီး မ့ဿ္၀ဲ ကလုာ္ဒူဢ္တဒူဢ္ (Nation) အသိးလီၯ.
လါဖ့ၯၾဘဴအါရံၯ (၃) သီန႔ဢ္ လဿတဿ္ကသူဢ္ထီဢ္လီၯဆီကညီကီဿ္အဂီဿ္ တဿ္ဆွဿထီဢ္လံာ္ပရဿတဘ့ဢ္ဆူ (ဖဆပလ) ပဒိဢ္အအိဢ္န႔ဢ္လီၯ. ၀ံၯအလီဿ္ခံ ဖဲ လါဖ့ၯၾဘဴအရံၯ ၁၁ သီအနံၯန႔ဢ္ တဿ္ပာ္ဖ်ါထီဢ္သးလဿ တဿ္ကသူဢ္ထီဢ္လီၯဆီ ကညီကီဿ္စဲဢ္ (သီးျခားကရင္ျပည္နယ္ ထူေထာင္ေရး) လဿအဘဢ္တဿ္တီခိဢ္ ရိဿ္မဲ အီၯလဿ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္န႔ဢ္လီၯ.
ဖဲ ၁၉၄၈ နံဢ္ လါယူၯန႔ဢ္ အူႏူး‚ စီၯဘးအူကႜံ‚ ဆမါဒူ၀ါ၊ ဆ့ၯ၀ါနီဢ္၊ အူ၀ါသူဢ္မီဢ္၊ စီၯသဢ္ဒ့ဢ္၊ မါကႜ႔မ္ထိအီဢ္ တဖဢ္စးထီဢ္ အတဿ္လဲၯအခါ ဘဢ္ဃး ကညီဒီးပယီၯတဿ္ရ့လိာ္မုာ္လိာ္ ကဂ့ၯထီဢ္အဂီဿ္န႔ဢ္လီၯ. တခ်ဳးဒံး အ့စ့ဢ္တဿ္ဒုးဒံးဘဢ္န႔ဢ္ လဿကဟံးဃာ္ဂဿဿ္က်ဿၯတဿ္မုာ္တဿ္ခုဢ္အဂီဿ္ လဿတဿ္ဒုးအိဢ္ထီဢ္ တဿ္ဘံဢ္တဿ္ဘဿ ကမံးတံာ္ ၈ ဂၯအက်ါပဢ္ဃုာ္၀ဲဒဢ္လီၯ. မ့မ့ဿ္ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ တခီ မ့ဿ္၀ဲ စီၯဘးအူကႜံ၊ သရဢ္သဢ္ထိဢ္၊ စီၯဘဲလ့ဢ္၊ မါဘဢ္ဇဢ္) လဿ ဖဆပလ တကပၯ ပွၯတီခိဢ္ရိဿ္မဲဿ္မ့ဿ္၀ဲ အူကဢ္၀ံဢ္(အတြင္း၀န္ခ်ဳပ္) အူဘးမီဢ္(ရဲမင္းၾကီး)၊ သုးခိဢ္က်ဿဿ္ဖိ စီၯန႔ဢ္၀့ဒီး အူကႜီဢ္မႜ႔ဢ္ (ရန္ကုန္ျပည္ေတာ္ရဲခ်ဳပ္) သ့ဢ္တဖဢ္လီၯ.
တဿ္ပဿဿ္ဆဿအံၯ စးထီဢ္၀ဲဖဲ ၁၉၄၉ လါယႏူၯအါရံၯ (၃၁)ဒီးဖဲ ဖ့ၾဘဴအါရံၯ (၂)သီန႔ဢ္ ခ့ဢ္အဲဢ္ဒံဢ္အိိဢ္ မၯန႔ဿ္၀ဲ ၀့ဿ္အ့စ့ဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ၁၉၄၉ လါအ့ျဖ့ဢ္န႔ဢ္ စီၯဘးအူကႜံ‚ မါကႜ႔ဢ္မ္ထိအီဢ္တဖဢ္ လဲၯပိာ္၀ဲ ဘံရွဿဢ္ဖရဢ္စံဢ္အၯမႜ႔ဢ္ အခံလဿ ဖဆပလ ကိးထံဢ္လိာ္အိဢ္သကိး လဿတဿ္မုာ္တဿ္ခုဢ္အဂီဿ္န႔ဢ္ဒီး ဆဲးလီၯသကိးအမံၯလဿ အ့စ့ဢ္ တဿ္မုာ္တဿ္ခုဢ္ တဿ္သးလီၯပလိာ္အလံာ္ဃံးဃာ္န႔ဢ္လီၯ.
မ့မ့ဿ္လဿ ခ့ဢ္အဲဢ္ဒံဢ္အိဢ္တခီ လံာ္ဃံးဃာ္အံၯ မ့ဿ္ဒဢ္တဿ္ပာ္လီၯစုက၀ဲၯအဃိဒီး တဿ္ထံာ္လိာ္အိဢ္သကိးတဘ်ီ အံၯဟးဂီၯကြံာ္၀ဲဒဢ္န႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ၁၉၄၉ နံဢ္ လါယူၯ (၁၄)သီန႔ဢ္ တဿ္ဒုးအိဢ္ထီဢ္ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ ကီဿ္သူလ့ၯ ပွၯပဿ ျပးတဿ္တဖုဒီး စီၯဘးအူကႜံအံၯ ဘဢ္တဿ္ဃုထဿထီဢ္အီၯဒီး ဟ့ဢ္အီၯမူဒါလဿ ကီဿ္ခိဢ္န႔ဢ္လီၯ.
ဖဲ ၁၉၅၀ နံဢ္ ဖဢ္ပူဢ္ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ ခီကရဲၚန႔ဢ္ လဿ ကညီဒီကလုာ္တဿ္ထူဢ္ဖ်ဲးအဂီဿ္ ပာ္လီၯ၀ဲ တဿ္ကတိၯ လြံဿ္ထံဢ္ ဒ္တဿ္နဲဢ္က်ဲအသိးန႔ဢ္လီၯ. ဒ္တဿ္ပာ္လီၯတဿ္နဲဢ္က်ဲအသိး အ၀ဲဟ့ဢ္လီၯအသးသမူဃုာ္ဒီး သုးခိဢ္က်ဿဿ္ စဲခ့ဢ္ ဒ္မၯထူရၯခိဢ္နဿ္တဖဢ္အသိးဖဲ ၁၉၅၀ လါအီကူာ္ (၁၂) အနံၯန႔ဢ္လီၯ.
********** သုးခိဢ္က်ဿဿ္စဲခ့ဢ္ အတဿ္စံဢ္စိၯတဲစိၯ **********
သုးခိဢ္က်ဿဿ္ စဲခ့ဢ္ အိဢ္ဖ်ဲဢ္ထီဢ္၀ဲဖဲ (၁၉၁၅) လါဖ့ၯၾဘဴအါရံၯ (၁၈)သီဖဲ ကညီသ၀ီလဿ အမ့ဿ္၀ဲ ၀့စ့ဿ္ (ဘီလူးကြ်န္း)လဿ ကီးဖိတဖ်ဿဢ္အပူၯ လဿအဘူးဒီး မီဢ္လမႜဲဢ္မုဿ္ႏုာ္တခီန႔ဢ္လီၯ. အမိဿ္အပဿ္ မ့ဿ္၀ဲဒဢ္ စီၯသဢ္ဇဢ္ဒီး နီဿ္ခံရံန႔ဢ္လီၯ. စီၯသဢ္ဇဢ္ န႔ဢ္ မ့ဿ္၀ဲပွၯထူစံာ္ဖိတဂၯဒီး နီဿ္ခံရံန႔ဢ္ မ့ဿ္ကႜိသရဢ္မုဢ္တဂၯန႔ဢ္လီၯ. စီၯစဲခ့ဢ္ အိဢ္ဒီးအ၀ဲခြါ တဂၯဒီး အ၀ဲဿ္မုဢ္ (၂) ဂၯန႔ဢ္လီၯ.
စီၯစဲခ့ဢ္ စးထီဢ္အိဢ္ကႜိဖဲ ၁၉၂၀ နံဢ္အပူၯလဿ (ABM) ကညီတီၯထီကႜိလဿ ၀့ဿ္မီဢ္လမႜဲဢ္အပူၯန႔ဢ္လီၯ. စးထီဢ္ဖဲ အဖ်ိ (Matricalation ) ၀ံၯအ၀ဲထီဢ္ ခီလ့ဢ္ကႜိ (Judson Collage) လဿ၀့ဿ္တကူဢ္ဖဲ ၁၉၃၃ နံဢ္အပူၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဖ်ိထီဢ္ ခီလ့ဢ္ကႜိဖဲ ၁၉၃၇ဒီး ဒိးန႔ဿ္ဃုာ္ဒီး (BA) တဿ္လၯကပီၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲမ့ဿ္ ပွၯတဂၯလဿ အအဲဢ္ကလုာ္ သးသဟီဢ္ဆူဢ္မးတဂၯဒီး အ၀ဲသးစဲစ့ဿ္ကီးလဿ ထံရူဿ္ကီဿ္သဲးတကပၯန႔ဢ္လီၯ.ဒီးအ၀ဲ ကရဿကရိထီဢ္၀ဲဒဢ္ ကယဲဿ္မ့ဿ္ ကညီကႜိဖိအအိဢ္လဿ ကီဿ္ပယီၯပူၯလဿ အလီၯျပံလီၯၿပါအသးသ့ဢ္တဖဢ္ ဒီး ဒုးအိဢ္ထီဢ္၀ဲဒဢ္ (All Burma Karen Student Association) န႔ဢ္လီၯ.
အ၀ဲဟံးထီဢ္ဖီဢ္တဿ္မၯတခါလဿ (Electrical Company) တဖ်ဿဢ္အပူၯ ဘဢ္ဃးဒီး တဿ္လဲၯတဿ္က့ၯ ပွၯပဿဆွဿ နဲဢ္က်ဲတဿ္တဂၯအသိန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဟးထီဢ္ကြံာ္လဿ တဿ္မၯ၀ဲန႔ဢ္ဖဲ ၁၉၃၉ ဒီးအ၀ဲကဲထီဢ္၀ဲဒဢ္ (ABM) (Cushion) တီၯထီကႜိသရဢ္တဂၯဖဲ ၁၉၃၉ တုၯလဿ ၁၉၄၀ လဿ ၀့ဿ္တကူဢ္ပူၯန႔ဢ္လီၯ. စီၯစဲခ့ဢ္ ဆီဟံဢ္ဆီဃီဒီး နီဿ္အ့ကႜဳဢ္လဿ အမ့ဿ္၀ဲဒဢ္(ABM) ကညီတီၯထီကႜိသရဢ္မုဢ္တဂၯလဿ မီဢ္လမႜဲဢ္အပူၯဖဲ ၁၉၄၀ န႔ဢ္လီၯ.
ဖဲ ၁၉၄၁ လါယူၯအပူၯ အ၀ဲဒိးန႔ဿ္ဘဢ္၀ဲဒဢ္ (The British Kings Commission) ဒ္သိးကဒုးဘ်းစဲအသးဒီး နီဢ္ဂံဿ္ (၁၁) လီဿ္က၀ီၯသုးလဿ ၀့ဿ္မါတလ့ အပူၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဟံးထီဢ္ဖီဢ္ထီဢ္သုးမူဒါဒ္ (Lieutenant) တဂၯ အသိး စးထီဢ္လဿ ၁၉၄၁ လါယူၯတုၯလဿ ၁၉၄၂ လါမ့ၯန႔ဢ္လီၯ. လဿလါမ့ၯအပူၯ မ့ဿ္လဿ ပွၯယပဢ္ဖိတဖဢ္ ဟဲႏုာ္လီၯအဃိ ပွၯအဲကလံးသုးဖိသ့ဢ္တဖဢ္ သုးကြံာ္အသးလဿ ကီဿ္ယပဢ္အပူၯဒီး ဂုၯက့ၯအခံဆူ ကီဿ္ အ့ဒယဢ္ အပူၯန႔ဢ္လီၯ.
စီၯစဲခ့ဢ္ အိဢ္တ့ဿ္လဿ ပွဿ္ပူၯလဿတဿ္ဘံဢ္တဿ္ဘဿတအိဢ္ဘဢ္အဃိ ဘဢ္အိဢ္ခူသူဢ္ဒ္ပွၯမုဿ္ဆ့ဢ္မုဿ္ဂီၯ ထံဖိကီဿ္ဖိ တဂၯအသိးန႔ဢ္လီၯ. ဖဲ ၁၉၄၃‚ လါမ့ၯအပူၯအ၀ဲ ဒုးဘ်းစဲအသးဒီး သုးနီဢ္ဂံဿ္ ၁၃၆ Force 136 အအိဢ္လဿ ခီလနံဢ္အတဿ္ပဿအဖီလာ္န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲနီၯဖးလီၯသုးက်ိၯ (၄)က်ိၯလဿ အမ့ဿ္ကႜဲတိာ္‚ တီၯဖိ‚ဘံလ့ဒီး သထူဢ္ ဟီဢ္က၀ီၯသ့ဢ္တဖဢ္ဒ္သိး ကမ့ဿ္န႔ဿ္ဒုဢ္ဒါတဖဢ္ အတဿ္ကစီဢ္န႔ဢ္လီၯ. သုးသ့ဢ္တဖဢ္ ဘဢ္တဿ္မၯလီၯျပံၿပါ အီၯဖဲ လါအီကူာ္ ၈ သီ ၁၉၄၅ နံဢ္ဒီး ဟ့ဢ္လီၯသးလဿ ပွၯယပဢ္ဖိသ့ဢ္တဖဢ္အစုပူၯလီၯ. စီၯစဲခ့ဢ္ က့ၯကဒါက့ၯဆူ ၀့ဿ္တကူဢ္ဒီး ဘဢ္တဿ္ဟ့ဢ္အီၯမူဒါဃုာ္ဒီး က ကရဿကရိထီဢ္ ကညီဒီကလုာ္စဿဖွိဢ္ကရဿအဂီဿ္ ဃုာ္ဒီးကညီခိဢ္နဿ္ အဂုၯအဂၯတဖဢ္ ဖဲ ၁၉၄၆ နံဢ္န႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဟံးမူဒါဒ္အမ့ဿ္ ကညီဒီကလုာ္စဿဖွိဢ္ကရဿ (ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္) အနဲဢ္ရြဲဿ္ တဂၯအသိးန႔ဢ္လီၯ.
ဖဲဆဿကတီဿ္အ၀ဲန႔ဢ္ လဿထံလီဿ္ကီဿ္ပူၯ တဿ္ဂဿဿ္တဿ္က်ဿၯတအိဢ္ဘဢ္. တဿ္ဘံဢ္တဿ္ဘဿတအိဢ္လဿ ထံဖိကီဿ္ ဖိသ့ဢ္တဖဢ္အဂီဿ္ဘဢ္. လီၯဆီဒဢ္တဿ္လဿ ကညီကလုာ္သ့ဢ္တဖဢ္အဂီဿ္ စးထီဢ္လဿ အ၀ဲသ့ဢ္ဘဢ္တဿ္သ့ဢ္ညါ အီၯဒ္အမ့ဿ္ ပွၯသးတီဒီး အဲကလံးဖိသဢ္တဖဢ္န႔ဢ္လီၯ.
ဒီးပွၯမၯထံရူဿ္ကီဿ္သဲးဖိတဖု‚ မၯစဿၯလီၯအကစဿ္သးဒဢ္ ၀ဲဒ္သိးကမၯန႔ဿ္ တဿ္စိတဿ္ကမီၯလဿ ထံလီဿ္ကီဿ္ပူၯကညီဖိတဖဢ္အဂီဿ္န႔ဢ္လီၯ. ကညီခိ္ဢ္နဿ္သ့ဢ္တဖဢ္ အိဢ္မူဒီး ဟ့ဢ္လီၯသးလဿအပွၯကလုာ္အဂီဿ္ လဿတဿ္သးဒူအပူၯလီၯ.
ဒီးပွၯမၯထံရူဿ္ကီဿ္သဲးဖိတဖု‚ မၯစဿၯလီၯအကစဿ္သးဒဢ္ ၀ဲဒ္သိးကမၯန႔ဿ္ တဿ္စိတဿ္ကမီၯလဿ ထံလီဿ္ကီဿ္ပူၯကညီဖိတဖဢ္အဂီဿ္န႔ဢ္လီၯ. ကညီခိ္ဢ္နဿ္သ့ဢ္တဖဢ္ အိဢ္မူဒီး ဟ့ဢ္လီၯသးလဿအပွၯကလုာ္အဂီဿ္ လဿတဿ္သးဒူအပူၯလီၯ.
စီၯစဲခ့ဢ္ မ့ဿ္ပွၯန႔ဿ္ဘဢ္တဿ္စိတဿ္ကမီၯလဿ ကညီဒီကလုာ္စဿဖွိဢ္ကရဿ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ အအိဢ္ဘဢ္ဃးဒီး တဿ္ဒီသ ဒဿကလုာ္သ့ဢ္တဖဢ္အဂီဿ္န႔ဢ္လီၯ. စးထီဢ္ဖဲ ၁၉၄၆ နံဢ္လံၯလံၯကညီကလုာ္ဒူဢ္တဿ္ဒီသဒဿလီၯသးအဂီဿ္ တဿ္ကရဿကရိ ခ့ဢ္အဲဢ္ဒံဢ္အိဢ္ အိဢ္ထီဢ္၀ဲဒီး တီခိဢ္ရိဿ္မဲ၀ဲစ့ဿ္ကီးန႔ဢ္လီၯ.
စီၯစဲခ့ဢ္ ဘဢ္တဿ္ဟ့ဢ္အီၯ တဿ္ခြဲးတဿ္ယာ္လဿ ခ့ဢ္အဲဢ္ဒံဢ္အိဢ္ လဿ ကဟံးထီဢ္ဖီဢ္ထီဢ္ လီဿ္ခဿဢ္သးတဿ္ဖံးတဿ္ မၯလဿ ထံထဢ္စြ႔တကပၯန႔ဢ္လီၯ. အ၀ဲဘဢ္တဿ္နဲဢ္လီၯအီၯဒ္သိး ကမၯစဿၯ စီၯဘးအူကႜံလဿအမ့ဿ္ ခ့ဢ္အဲဢ္ယူဢ္ အပွၯပဿၯလီဿ္ဆ့ဢ္နီၯတဂၯအိဒ္ (PA)အသိးဖဲဖဢ္ပူဢ္အလီဿ္ခဿဢ္သးတခါ‚ လါယူၯ ၁၉၅၀ န႔ဢ္လီၯ. စီၯဘးအူကႜံ ဒီး သုးဖိတဖဢ္ ဘဢ္တဿ္မၯသံအီၯလဿ ဒုဢ္ဒါဖဲ လါအီကူာ္ ၁၂ သီ ၁၉၅၀ နံဢ္ဘူးဒီးကီးကရံးအခါ ပဢ္ဃုာ္စ့ဿ္ကီးဒီး သုးခိဢ္က်ဿဿ္ စီၯစဲခ့ဢ္ န႔ဢ္လီၯ.
********** ကီဿ္ခိဢ္စီၯဘးအူကႜံ အတဿ္ကတိၯလုဿ္ဒိဢ္ပွ႔ၯဒိဢ္တဖဢ္ **********
ဖဲ ဖါပူဢ္ ခီကရဲး လါယူၯလံ (၁၇-၁၉)သီ‚ ၁၉၅၀ အခါ ပွၯပဿၯလီဿ္ဆ့ဢ္နီၯ ကီဿ္ခိဢ္ စီၯဘးအူကႜံ အတဿ္ကတိၯ လုဿ္ဒိဢ္ပွ႔ၯဒိဢ္ (၅)မံၯမ့ဿ္၀ဲ
(၁) ကညီတဿ္ပဿဿ္ဆဿအံၯ မ့ဿ္အခီဢ္ထံးကတဿဿ္တဘ်ီဒီးမ့ဿ္စ့ဿ္ကီး အကတဿဿ္တဘ်ီလီၯ.
(၂) မ့တမ့ဿ္လဿ ကညီတဿ္ပဿဿ္ဆဿဖိခဲလဿာ္ လဲၯဆူ၀့ဿ္တကူဢ္ဒီး ဒိးလီၯအကိာ္လဿ ဒုဢ္ဒါကက်ီတဲာ္အီၯအဂီဿ္ န႔ဢ္ဒီး ရွဴတသ့လ့ၯတက့ၯဘဢ္.
(၃) ကညီကန႔ဿ္ကီဿ္အဂီဿ္ က်ဲအိဢ္(၃)
(က) ဒုဢ္ဒါကဟ့ဢ္က့ၯပွၯလဿ တဿ္သးအိဢ္
(ခ) မ့ဿ္လဿပဒုးနဿၯဒုဢ္ဒါ
(ဂ) တဿ္အိဢ္သးတဖဢ္ တဿ္ဆီဢ္သနံးအဃိ
(၄) ပဂံဿ္ပဘါမိဿ္ပွဿ္ လဿတဿ္ပဿဿ္ဆဿအံၯ မ့ဿ္ကမ်ဿဿ္လီၯ. ဒီး ပလိဢ္ဘဢ္ ကမ်ဿဿ္ ကအဲဢ္ပွၯဒီး ကပာ္ကဲပွၯလီၯ.
(၅) ကဘဢ္ကြဿ္ဃုသ့ဢ္ညါက့ၯ ပတဿ္လီၯတူာ္လီၯကာ္တဖဢ္ဒီး ကဘဢ္ဘွီဂ့ၯထီဢ္အီၯလီၯ.
– ဒုးတဿ္ဒီးသံန႔ဢ္ ဂ့ၯဒိဢ္န႔ဿ္ဒံးကုဿ္အတဿ္အိဢ္မူတက့ဿ္လီၯ.
– ကညီဖိသ့ဢ္တဖဢ္ မ့ဿ္အဲဢ္ဒိး ဒိးန႔ဿ္ အထံအကီဿ္န႔ဢ္ ကဘဢ္အိဢ္ဒ္သိးပယီၯအဲဢ္ဒိးဟ့ဢ္ဒီး ပယီၯစ့ဿ္ကီးက ဘဢ္မၯဒ္ ကညီဖိတဖဢ္ အသုးတထုးဖးအသးတဂ့ၯန႔ဢ္လီၯ.
ကီဿ္ခိဢ္စီၯဘးအူကႜံ အတဿ္ကတိၯဒ္တဿ္နဲဢ္က်ဲ
(၁) ကတိၯတဿ္ပာ္လီၯစုက၀ဲၯအဂ့ဿ္တဂ့ၯ
(၂) ပစုက၀ဲၯကဘဢ္အိဢ္လဿ ပစုပူၯ
(၃) ကညီကီဿ္ကဘဢ္တဿ္သ့ဢ္ညါ ပာ္ကဲအီၯ
(၄) ကညီဖိအဘူဢ္အတီဿ္ ကညီဖိကဘဢ္စံဢ္ညီဢ္တီနံဒဢ္ပ၀ဲလီၯ.
ကတဿဿ္လံ
ဘဢ္တဿ္က့ၯဃုထဿကြဲးဖွိဢ္က့ၯအီၯလဿ ကညီတဿ္ကရဿကရိဒီးတဿ္ကစီဢ္ဂံဿ္ထံးတဖဢ္
လဿ (ကီဿ္သူလ့ၯ ပ်ီမုဿ္ထီဢ္)